පෘථිවියේ විශාලතම කාන්තාර වැලි පිටුපස ඇති අභිරහස විද්‍යාඥයෝ විසඳති

පෘථිවියේ ඇති විශාලතම හා සංකීර්ණම වැලි කඳු වර්ගයක වයස ඇතුළු දත්ත රැසක් පළමු වරට ගණනය කරන්නට විද්‍යාඥ කන්ඩායමක් සමත්ව ඇත.

තරු කඳු හෝ පිරමිඩ කඳු  සම්බන්ධයෙන් මෙම ගණනය කිරීම් සිදු කර ඇත්තේ බර්ක්බෙක් විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය චාල්ස් බ්‍රිස්ටෝ සමඟ පර්යේෂණය කළ Aberystwyth විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය Geoff Duller ය.
ඒවායේ සුවිශේෂී හැඩය උපයෝගී කරගෙන තරු කඳු හෝ පිරමිඩ කඳු ලෙස නම් කර ඇති මෙම කදු වැටි උසින් මීටර් සිය ගණනකි.

ඒවා අප්‍රිකාවේ, ආසියාවේ සහ උතුරු ඇමරිකාවේ මෙන්ම අඟහරු ග්‍රහයා මත ද දක්නට ලැබේ.   නමුත් ප්‍රවීණයන්ට මීට පෙර කිසි දිනෙක ඒවා නිර්මාණය වූ දිනය සඳහන් කිරීමට නොහැකි විය.

මොරොක්කෝවේ ලලා ලාලියා නම් කඳු වැටි වසර 13,000 කට පෙර නිර්මාණය වී ඇති බව මේ වන විට විද්‍යාඥයන් සොයාගෙන ඇත.

තරු කඳු නිර්මාණය වන්නේ දිශාව වෙනස් කරන ප්‍රතිවිරුද්ධ සුළං මගිනි. බර්ක්බෙක් විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය චාල්ස් බ්‍රිස්ටෝ සමඟ පර්යේෂණය ප්‍රකාශයට පත් කළ Aberystwyth විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය Geoff Duller පවසන්නේ , මෙම කදුවැටි වල වයස අවබෝධ කර ගැනීම තුළින්  විද්‍යාඥයින්ට සුළං තත්ව තේරුම් ගැනීමට සහ එම යුගයේ දේශගුණය තේරුම් ගැනීමට උපකාර වන බවයි.

ලාලා ලාලියා (උසස්ම පූජනීය ස්ථානය යන අරුත ඇති ස්වදේශීය ඇමසිග් නමකි) ගිනිකොනදිග මොරොක්කෝවේ අර්ග් චෙබි වැලි මුහුදේ පිහිටා ඇත. එහි උස මීටර් 100 ක් සහ පළල මීටර් 700 කි.

එහි ආරම්භක ගොඩනැගීමෙන් පසු, වසර 8,000 ක් පමණ වර්ධනය වීම නැවතී ඇති අතර , පසුව පසුගිය වසර දහස් ගණනක දී නැවතත් ඉක්මනින් වර්ධනය විය.

සාමාන්‍යයෙන් පෘථිවි භූ විද්‍යාත්මක ඉතිහාසය තුළ කාන්තාර හඳුනාගත හැකි නමුත් තරු කඳු මේ වන තෙක් නොතිබුණි.

මහාචාර්ය ඩුලර් පවසන්නේ,  මෙය ඉතා විශාල බැවින් ඔවුන් එක් පැහැදිලි කඳු මුදුනක් දෙස බලන බව ප්‍රවීණයන් නොදැන සිටි බවයි.

"මෙම සොයාගැනීම් බොහෝ මිනිසුන් පුදුමයට පත් කරනු ඇත, මන්ද මෙම දැවැන්ත කඳුකරය කෙතරම් ඉක්මනින් සෑදී ඇත්ද යන්නත්, එය වසරකට සෙන්ටිමීටර 50 ක් පමණ කාන්තාරය හරහා ගමන් කරන බවත් අපට දැකගත හැකිය," ඔහු තවදුරටත් පවසයි.

විද්‍යාඥයින් විසින් තාරකා කඳුවැටියේ වයස සොයා ගැනීමට  luminescence dating නම් තාක්ෂණය භාවිතා කරන ලදී.

මොරොක්කෝවෙන් මෙම වැලි සාම්පල ගෙනගොස් ,  අඳුරු රතු ආලෝක තත්ත්වයන් යටතේ රසායනාගාරයක් තුළ විශ්ලේෂණය කරන ලදී.

මහාචාර්ය ඩලර් වැලිවල ඇති ඛනිජ ධාන්‍ය විස්තර කරන්නේ "පුනර්ජනනය කළ හැකි කුඩා බැටරි" ලෙසිනි. ඒවා ස්වභාවික පරිසරයේ විකිරණශීලීතාවයෙන් ලැබෙන ස්ඵටික තුළ ශක්තිය ගබඩා කරයි.

වැලි පොළව යට වැළලී ඇති තරමට එහි විකිරණශීලීතාව වැඩි වන අතර එය වැඩි ශක්තියක් ගොඩනඟන බවද ඔහු පවසයි.

රසායනාගාරයේ දී මෙම වැලි සාම්පල නිරාවරණය වන විට, ආලෝකය ආකාරයෙන් ශක්තිය මුදා හරින අතර විද්යාඥයින්ට ඒවාගේ වයස ගණනය කළ හැකිය.

"අපගේ අඳුරු රසායනාගාරයේදී අපට මෙම වැලි කැටවලින් ආලෝකය පෙනෙනු ඇත. ආලෝකයේ දීප්තිය වැඩි වන තරමට අවසාදිතයන් පැරණි  වේ," යනුවෙන් මහාචාර්ය ඩලර් පවසයි.

මෙම දැවැන්ත කඳු සඳහා වෙනත් උදාහරණ ලෙස උතුරු ඇමරිකාවේ කොලරාඩෝ හි ස්ටාර් ඩූන් දැක්විය හැකිය.  එය එක්සත් ජනපදයේ ඒකාබද්ධ උසම කඳුකරය වන අතර පාදමේ සිට ඉහළට මීටර් 225 කි.

මෙම කඳු තරණය කිරීම දුෂ්කර කාර්යයක් බව මහාචාර්ය ඩලර් පැහැදිලි කරයි.