අවුරුද්දට නේවාසික සෝලා පැනල් අක්‍රිය කරන්න කියන්නේ ඇයි? CEB පහදයි

අවුරුදු නිවාඩු කාලය තුළ නේවාසිකව සවිකර තිබෙන සූර්ය බල පද්ධති අක්‍රීය කරන ලෙස ඉල්ලා ඊයේ විදුලි බල මණ්ඩලය සිදු කළ නිවේදනයට විවිධ ප්‍රතිචාර ලැබී තිබුණි.බොහෝ අය මෙම නියෝගය විවේචනයට ලක්කර තිබුණි. මෙම ඉල්ලීම සිදුකරන්නේ ඇයිදැයි විදුලි බල මණ්ඩලය අද දින නිල වශයෙන් තාක්ෂණික පැහැදිලි කිරීමක් සිදු කර තිබේ. CEB ඉංජිනේරු ධම්මික විමලරත්නගේ එම පැහැදිලි කිරීම හා ඊට යොදාගත් වගුව පහතින්

 ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය: සූර්ය බල විදුලි පද්ධති තාවකාලිකව ක්‍රියාවිරහිත කිරීමට ඉල්ලීමක්
ජාතික විදුලි පද්ධතියේ ස්ථායීතාව ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා සාමූහික ක්‍රියාමාර්ගයක් අත්‍යවශ්‍ය වේ.
ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය (CEB) ශ්‍රී ලංකාව පුරා සියලුම වහල සූර්ය බලශක්ති පද්ධති හිමිකරුවන්ගෙන් 2025 අප්‍රේල් 21 දක්වා දිවා කාලයේදී (පෙරවරු 9:00 සිට පස්වරු 3:00 දක්වා) ඔවුන්ගේ සෞර විදුලි පද්ධති ස්වේච්ඡාවෙන් විසන්ධි කරන ලෙස නැවත අවධාරණය කරයි.
මෙම ඉල්ලීම කරනු ලැබුවේ සිංහල හා දෙමළ අලුත් අවුරුදු නිවාඩු කාලය තුළ ජාතික විදුලිබල පද්ධතියේ ආරක්ෂාව හා ස්ථායීතාව පිළිබඳ අවංක අවධානයකිනි. අව්ව සහිත කාලගුණික තත්ත්වයන් හේතුවෙන් පාරිභෝගික ඉල්ලුම අවම අවස්ථාවක පවතින විට වහල සෞර පද්ධතිවලින් අධික නිෂ්පාදනයක් සිදුවීම, විදුලි පද්ධතියේ ස්ථායීතාවට බරපතල අවදානමක් ඇති කරයි.

මෙය අවශ්‍ය වන්නේ ඇයි: තාක්ෂණික අභියෝගය සරල වචනවලින්

දිගු අප්‍රේල් නිවාඩු කාලය තුළ විදුලි ඉල්ලුම සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වන විට සහ සූර්ය එළිය බහුල වන විට  ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිබල පද්ධතිය, ඕනෑම රටක විදුලිබල පද්ධතියක් මෙන්ම, මෙම අභියෝගයට මුහුණ දෙයි.
සිදු වන්නේ මෙයයි:

දිවා කාලය තුළ අධික සූර්ය බලශක්තිය විදුලි පද්ධතිය පුරා ගලා යයි.
විශේෂයෙන් බොහෝ කර්මාන්තශාලා සහ කාර්යාල වසා ඇති බැවින් පරිභෝජනය (භාවිතය) ඉතා අඩුය.
මෙය සමතුලිත කිරීම සඳහා, වි.බ.ම. විසින් ජලවිදුලි, ගල්අඟුරු සහ අනෙකුත් සියලුම තාප බලාගාර වැනි විශාල බලාගාර වසා දමයි. කෙසේ වෙතත්, පාරිභෝගිකයින් ඒවා වසා නොදැමුවහොත්, වහල සූර්ය පද්ධතිවලින් ලැබෙන නිෂ්පාදනය පාලනය කිරීමට වි.බ.ම.ට නොහැකිය.

විශාල බලාගාර විදුලි සංඛ්‍යාතය ස්ථායීව තබා ගැනීමට උපකාරී වන "අක්රියාශීලතාව" ලෙස හැඳින්වෙන පද්ධතියට ඉතා වැදගත් සේවාවක් සපයයි. සූර්ය පද්ධතිවලට විදුලි පද්ධතියට මෙවැනි සහතිකයක් සැපයිය නොහැක.

අක්රියාශීලතාව යනු කුමක්ද?

අක්රියාශීලතාව ප්‍රධාන වශයෙන් විශාල ජනක යන්ත්‍රවල කරකැවෙන ස්කන්ධය මගින් සපයනු ලැබේ. එය බලශක්ති කෙටි කාලීන වෙනස්වීම්වලට ඔරොත්තු දීමට විදුලි පද්ධතියට උපකාරී වේ. ප්‍රමාණවත් අක්රියාශීලතාවක් නොමැතිව, කුඩා බාධාවක් පවා වෝල්ටීයතා හෝ සංඛ්‍යාත ගැටලු ඇති කළ හැකි අතර, එය අර්ධ හෝ සම්පූර්ණ විදුලි බිඳවැටීම්වලට හේතු විය හැකිය.

මේ සමග ඇති වගුව අප්‍රේල් 11 සහ 12 දිනවල දහවල් 12.30 ට පාරිභෝගික ඉල්ලුම සහ විදුලි උත්පාදනය ඇස්තමේන්තු කර, සාමාන්‍ය සතියේ දිනයක් සමඟ සංසන්දනය කරයි. එය විවිධ තත්ත්වයන් යටතේ විදුලි පද්ධතිය කොතරම් ස්ථාවර හෝ අස්ථාවර වන්නේද යන්න පෙන්නුම් කරයි. එමෙන්ම වි.බ.ම. විසින් අප්‍රේල් 12 දින විදුලි පද්ධතිය කළමනාකරණය කළ ආකාරය සහ එසේ කළමනාකරණය නොකළේ නම් පද්ධති අක්රියාශීලතාව කෙබඳු වන්නේද යන්නද පෙන්නුම් කරයි.

මෙම කාලය තුළ, උදෑසන පැයවලදී ජාතික විදුලි පද්ධතියේ ඉල්ලුම මෙගාවොට් 1550 තරම් අඩු අගයකට අඩු විය. එකම වේලාවේ, සෞර උත්පාදනයේ ඉහළ යාම හේතුවෙන් වි.බ.ම. විසින් විදුලි පද්ධති ස්ථායීතාව සඳහා වැදගත් වන විශාල සමමුහුර්ත ජනන යන්ත්‍ර — ජලවිදුලි හා තාප බලාගාර වැනි — වසා දැමීමට සිදුවිය. අප්‍රේල් 12 වන දින, වි.බ.ම. විදුලි සැපයුම ප්‍රවේශමෙන් කළමනාකරණය කිරීමෙන් ජාතික විදුලි පද්ධතිය ස්ථායිලිත කිරීමට ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා ලදී. මෙම පියවර හේතුවෙන් විදුලි පද්ධතියේ "අක්රියාශීලතාව" — ජලවිදුලි හා තාප වැනි සාම්ප්‍රදායික බලාගාර මගින් සපයනු ලබන තීරණාත්මක ස්ථායීකරණ බලය — 56% ක මට්ටමක පැවතුනි. මෙය හදිසි විදුලි පද්ධති කඩා වැටීමක් වැළැක්වීමට ප්‍රමාණවත් (නමුත් ඉතා සුදුසු නොවන) මට්ටමකි. මෙම මැදිහත්වීම නොමැතිව, අක්රියාශීලතා සහාය 34% දක්වා පහත වැටෙනු ඇති අතර, එය ඉතා අන්තරායකාරී අඩු මට්ටමකි. මෙවිට සුළු බාධාවක් පවා පුළුල් විදුලි බිඳවැටීම් ඇති කළ හැකිය. මෙය අන්තරායකාරී කාල සීමාවක් තුළ වි.බ.ම. ගේ ක්‍රියාමාර්ග විදුලි පද්ධතිය ආරක්ෂා කළ ආකාරය පෙන්නුම් කරයි. අලුත් අවුරුදු නිවාඩු දින ඉතිරි කාලය තුළ ද ඇතිවිය හැකි එවැනි අවදානම් වැළැක්වීමට මහජන සහයෝගය අවශ්‍ය බව මෙමගින් අවධාරණය කරයි.

වහල සෞර විදුලිය තාවකාලිකව අඩු කළ යුත්තේ ඇයි

වි.බ.ම. පාලන මධ්‍යස්ථානයට සියලුම වහල සූර්ය පද්ධති නිරීක්ෂණය හෝ පාලනය කළ නොහැක.
මේවා පාරිභෝගිකයන්ගේ සැබෑ විදුලි ඉල්ලුම මත නොව සූර්යාලෝකය මත පදනම්ව ස්වයංක්‍රීයව ක්‍රියාත්මක වේ.
ඉල්ලුම අඩු වන විට සහ සෞර නිපැයුම ඉහළ යන විට, සාම්ප්‍රදායික බලාගාර ක්‍රියා විරහිත වන අතර, එමගින් විදුලි පද්ධතිය අස්ථාවර තත්ත්වයකට පත් වේ.

බැටරි බලශක්ති ගබඩා පද්ධති (BESS), ජල බැටරි සහ ග්‍රිඩ් ආකාරක ඉන්වර්ටර පුළුල් ලෙස භාවිතා වන තෙක්, ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිබල පද්ධතිය අක්රියාශීලතාව සැපයීමට සහ ස්ථායීතාව සහතික කිරීමට විශාල සමමුහුර්ත යන්ත්‍ර මත යැපෙන්නට සිදුවේ. මේ වන විට, ශ්‍රී ලංකාවට මෙම සහාය ලබා දිය හැකි ප්‍රමාණවත් BESS හෝ උසස් සෞර ඉන්වර්ටර නොමැත.
ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලි පාරිභෝගිකයන් මිලියන 7 කට වඩා සිටී. වහල සූර්ය විදුලි පද්ධති හිමිකරුවන් 100,000 ක් පමණ පමණි. නමුත් විදුලි පද්ධතිය අස්ථාවර වන විට, සියලු දෙනාම අවදානමේ පසුවේ.
ක්‍රියාත්මක වීමට ඇරයුමක්
මෙම තත්ත්වය සැලකිල්ලට ගෙන, ජාතික විදුලි පද්ධතිය මෙම අවදානම් කාලය තුළ ස්ථාවර සහ ආරක්ෂිතව පවත්වා ගැනීම සඳහා සියලුම සෞර විදුලි පද්ධති හිමිකරුවන්ගෙන් සෑම දිනකම උදෑසන 9:00 සිට ප.ව 3:00 දක්වා ස්වේච්ඡාවෙන් ඔවුන්ගේ පද්ධති ක්‍රියා විරහිත කරන ලෙස වි.බ.ම. කාරුණිකව ඉල්ලා සිටී. උපකාරයක් ලෙස, වි.බ.ම. විසින් සියලුම සූර්ය විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට පුද්ගලික කෙටි පණිවුඩ මතක් කිරීම් එවනු ඇත.
මෙම අවදානම් කාල සීමාව තුළ ජාතික විදුලිබල පද්ධතියේ ස්ථායීතාව සහ විශ්වසනීයත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා ඔබගේ සහයෝගය වි.බ.ම. අගය කරයි.
ඔබට ස්තූතියි

ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය
ඉංජි. ධම්මික විමලරත්න
ප්‍රධාන ඉංජිනේරු (කැලණිතිස්ස සංයුක්ත චක්‍ර බලාගාරය)
ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ මාධ්‍ය ප්‍රකාශක

CEB නිවේදනයේ ඇතුළත් වගු සටහන පහතින්

Scenario		Typical Weekday (Jan 02)	Apr 11 (Thursday)	Apr 12 – Managed (Friday)	Apr 12 – If Not Managed (Friday)
Customer Demand (MW)		2200	2155	1550	1550
Generators Supporting Inertia (MW)	Large hydro, Thermal	1547	1125	869	529
Generators Not Supporting Inertia (MW)	Solar, Wind	653	1030	681	1021
% Generators Supporting Inertia		70%	52%	56%	34%